Η πρωτεϊνούχος διατροφή της μέλισσας.

Η δεύτερη ομιλία από το 2 φεστιβάλ Ελληνικού μελιού και Προϊόντων Μέλισσας που έγινε στα πλαίσια του επιστημονικού συνεδρίου το Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2009.

2. Η πρωτεϊνούχος διατροφή της μέλισσας.
Ε.Τσαγγούρης και Π. Χαριζάνης
Εργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο

Ένα μελίσσι ξεκινάει στην εκτροφή του γόνου στο τέλος του χειμώνα με την εμφάνιση των πρώτων ανθέων η απαραίτητη ποσότητα πρωτεΐνης για την εκτροφή του γόνου προέρχεται από τη αποθηκευμένη γύρη που υπάρχει στις κηρήθρες αλλά και από τα αποθέματα πρωτεΐνης που οι μέλισσες έχουν στο σώμα τους .
Η ισορροπημένη διατροφή του μελισσιού ασκεί πολύπλευρο ρόλο στην κοινωνική του οργάνωση και αυξάνει την διάρκεια ζωής των εργατριών . Η επαρκής ποσότητα ισορροπημένης γύρης δημιουργεί τελικά ένα δυνατό και υγιές μελίσσι. Η μεγαλύτερη ποσότητα της γύρης στο μελίσσι καταναλώνεται από τις εργάτριες οι οποίες με την σειρά τους τροφοδοτούν την βασίλισσα και του κηφήνες οι μέλισσες αποθηκεύουν γύρη και σε κελιά με την μορφή μελισσόψωμου σαν εφεδρείες πρωτεΐνης για την εκτροφή του γόνου, συχνά αποθηκεύει και γύρη δίπλα στο γόνο το οποίο εκτρέφουν.
Οι μέλισσες για να καλύψουν τις διατροφικές τους ανάγκες και να πετύχουν μια φυσιολογική ανάπτυξη και εξέλιξη χρειάζονται πρωτεΐνες , υδατάνθρακες ,ανόργανα άλατα,λιπίδια ,βιταμίνες και νερό ,η γύρη τους προσφέρει τα περισσότερα από αυτά ,εκτός από το νερό και τους υδατάνθρακες . Η Γύρη που καταναλώνεται από τις μέλισσες είναι νωπή ή ως υποκατάστατο η αξία της καθορίζεται από το πόσο εύκολα μπορεί να την αφομοιώνει στον οργανισμό της , γενικά η αφομοίωση της είναι δύσκολη λόγω των εξωτερικών περιβλημάτων των κόκκων της γύρης ,αν σκεφτούμε ότι μια μέλισσα καταναλώνει ημερησίως 3-4,5 χιλιοστογραμμάρια γύρης ,με την μεγαλύτερη κατανάλωση να παρατηρείται στις 5 πρώτες μέρες της ζωής της ,ένα μελίσσι με ετήσια παραγωγή 50-100 χιλιάδες μελισσών καταναλώνει κατ' έτος 9-17 κιλά γύρης .
Κάθε μελισσοκόμος πρέπει να επιδιώκει την μεταφορά των μελισσών του σε περιοχές που ανθοφορούν φυτά με θρεπτική γύρη, όπως είναι τα οπωροφόρα , η καστανιά και η ρείκι συχνά όμως παρατηρείται μια ανθοφορία όπως του πεύκου και του ελάτου να μην παρέχει την ικανή ποσότητα γύρης ώστε να μπορεί το μελίσσι να διατηρηθεί δυνατό ,αν μάλιστα ακολουθήσει και ανθοφορία χαμηλής ποιότητας γύρης όπως είναι ο ηλίανθος και το καλαμπόκι το μελίσσι μπορεί να αδυνατίσει ,το μεγαλύτερο πρόβλημα προκύπτει αν το φυτό με την φτωχή γύρη αποτελεί την μοναδική τροφή για τις μέλισσες αν όμως υπάρχουν περισσότερα από 3 φυτά με φτωχή γύρη τότε το πρόβλημα θα περιοριστεί . Η έλλειψη πρωτεϊνικής τροφής στο μελίσσι το αναγκάζει σε επιλογές απελπισίας .
Για να επιτευχθεί καλή παραγωγή μελιού , ένα μελίσσι θα πρέπει να έχει πληθυσμό με ενήλικες μέλισσες και πολύ γόνο άρα απαιτούνται μεγάλες ποσότητες νέκταρ και γύρης επίσης μέλισσες με υψηλή συγκέντρωσης ολικής πρωτεΐνης στο σώμα τους ζουν περισσότερο ,παράγουν περισσότερο, συνεπώς γνωρίζοντας τις ανάγκες ενός μελισσιού και τροποποιώντας την θρεπτική του κατάσταση είναι δυνατόν να μεγιστοποιούσαμε την παραγωγή του. Υπάρχουν στο εμπόριο διάφορα πρωτεϊνούχα υλικά που χρησιμοποιούνται για να αντικαταστήσουν την γύρη ,ένα υποκατάστατο πρέπει να είναι ελκυστικό για την μέλισσα ,να έχει υψηλή θρεπτική αξία ,να μην περιέχει τοξικά συστατικά ,να είναι διαθέσιμο σε επαρκές ποσότητες και να έχει χαμηλό κόστος ,επίσης η λιποπεριεκτικότητα του δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 7% ,το σογιάλευρο χρησιμοποιείται συχνά για την διατροφή της μέλισσας γιατί η περιεκτικότατα του σε ολική πρωτεΐνη είναι γύρω στο 50 % ,εμφανίζει έλλειψη όμως σε βασικά αμινοξέα και βιταμίνες δεν έχει καλή προσεγγιστηκότητα για τις μέλισσες ,αλλά είναι φτηνό και σε επαρκή ποσότητα στην αγορά . Οι ζύμες ζυθοποιίας και αρτοποιίας μπορεί να αντικαταστήσει την σόγια στην διατροφή της μέλισσας γιατί έχουν πολλές βιταμίνες και την ίδια περίπου ποσότητα πρωτεΐνης είναι καλά ισορροπημένες σε απαραίτητα αμινοξέα αλλά μόνο το κόστος μπορεί να αποτελέσει αρνητική παράμετρο για την χρησιμοποίηση τους . Σε περιόδους που η γυρεοσυλλογή είναι έντονη ένα δυνατό μελίσσι με έλλειψη χώρου για την εκτροφή του γόνου τότε η συλλογή της γύρης με γυρεοπαγίδες καθίσατε επιβεβλημένη για να χρησιμοποιηθεί σε περιόδους όπου θα υπάρξει έλλειψη κάθε μελισσοκόμος πρέπει να χρησιμοποιεί την δική του γύρη και ποτέ δεν πρέπει να συλλέγουμε γύρη από άρρωστα μελίσσια γιατί υπάρχει κίνδυνος ασθενειών .
Η φρεσκοσυλλεκτίσα γύρη περιέχει 20-25% υγρασία άρα αποτελεί περιοριστικό παράγοντα για την αποθήκευση της ,συνεπώς θα πρέπει ή να αποξηρανθεί όμως δεν καταφέρνει να διατηρήσει την θρεπτική της κατάσταση σε υψηλό επίπεδο ,ενώ η κατάψυξη μπορεί να διατηρήσει καλή γύρη για ένα χρόνο, το δεύτερο όμως χρόνο αρχίζει η οξείδωση βιταμινών και λιπών . Η γύρη αποτελεί την θρεπτικότερη τροφή από όλες τις πρωτεϊνούχες τροφές η επιλογή γύρης με υψηλή θρεπτικότητα είναι ισχυρό όπλο για την σωστή και ισορροπημένη διατροφή της μέλισσας .
Η παρασκευή του υποκατάστατου γύρης μπορεί να γίνει με απλό εξοπλισμό, ένα υποκατάστατο γύρης ,πρέπει να είναι ελκυστικό για την μέλισσα και να έχει υψηλή θρεπτική αξία, η επεξεργασία της σε γυρεόπιτα διατηρεί την θρεπτικότητα της για μεγάλο χρονικό διάστημα, συνεπώς αποτελεί το καλύτερο υποκατάστατο για την πρωτεϊνούχο διατροφή της μέλισσας τέλος και το νερό είναι απαραίτητο σε όλες τις εποχές του χρόνου και κυρίως το καλοκαίρι όταν δεν υπάρχει νερό στο μελισσοκομείο, τότε οι μέλισσες πετούν σε μεγάλες αποστάσεις με αποτέλεσμα την γρήγορη φθορά των μελισσών και την μείωση της παραγωγής ,αν η μέλισσα δεν βρει καθαρό νερό συλλέγει μολυσμένα νερά με αποτέλεσμα την μετάδωσει ασθενειών.
Συμπερασματικά η πρωτεϊνούχος διατροφή της μέλισσας αποτελεί την πιο σημαντική και συνάμα την πιο πολυσύνθετη παράμετρο για την διατήρηση ενός δυνατού μελισσιού ή διατήρηση της θρεπτικής κατάστασης του μελισσιού είναι τόσο σημαντικό όσο η ύπαρξη σε αυτό μιας νέας και παραγωγικής βασίλισσας.